روانشناسي يك علم نو ظهور با تاثير بسيار زياد است به همين خاطر هميشه اين سوال در ذهن مردم مطرح است كه روانشناسي چيست و چه اهداف دارد؟ به طور خلاصه معني و تعريف روانشناسي يعني بررسي و مطالعه علمي رفتار و فرآيندهاي ذهني.
با اين حال اين تعريف موضوع هاي بسيار گسترده اي را در بر ميگيرد. ريشه علم روانشناسي در زمان فلاسفه بزرگ يونان همچون سقراط ، افلاطون و ارسطو است.
آنها سوالاتي اساسي در باب زندگي رواني انسانها مطرح كردند.
منبع مقاله : تعريف روانشناسي ويكي روان
تعريف علم روانشناسي چيست ؟
در جواب اينكه روانشناسي چيست بايد گفت روانشناسي علم بسيطي است و وجود شاخه هاي مختلف روانشناسي نشانگر اهميت اين رشته است.
از يك سو رفتارهاي انسان متفاوت است و از طرف ديگر اين رفتارها در سنين مختلف و در زمان هاي مختلف به صورت متفاوتي نمايان ميشود و براي شناخت انسانها در سنين و زمانهاي مختلف، نيازمند آگاهي از روان آنها ست.
با توجه به اينكه “روانشناسي” بر بسياري از وجوه زندگي ما اثر ميگذارد، شايسته است حتي كساني كه در پي كسب تخصص در اين رشته نيستند آگاهي مختصري از اين دانش پويا داشته باشند.
آگاهي از اينكه مقدمات روانشناسي چيست به شما كمك ميكند تا بفهميد چرا افراد به شيوه هاي معيني مي انديشند و عمل مي كنند.
بنيانگذار علم روانشناسي كيست؟
بد نيست بدانيد كه همه در مورد بنيانگذار علم روانشناسي نظر ثابتي ندارد.
اما در سال ۱۸۷۹ ميلادي روانشناسي از فلسفه جدا شد.
دانشمند آلماني ويلهلم وونت به عنوان بنيانگذار و پدر علم روانشناسي اولين آزمايشگاه روان شناسي را رسما در دانشگاه لايپزيك آلمان تاسيس كرد.
يلهلم وونت تحقيقات گسترده اي درباره روانشناسي انجام داد كه همگي آنها زمينه ساز پيدايش روان شناسي به شكل امروز آن شدند.
روانشناسي يعني چه
روانشناسي كه معادل انگليسي آن Psychology است از دو كلمه “روان” و “شناسي” تشكيل شده كه هر كدام از آنها معاني واضحي دارند.
كلمه “روان” اشاره به بعد روحي رواني انسان و اهميت آن دارد، از طرفي كلمه “شناسي” هم به راه هاي مطالعه و شناخت “روان” اشاره دارد.
در كل روانشناسي به معناي روشي براي شناخت بعد روحي روان انسان و آگاهي از روش كاركرد آن ميباشد
همين معني روانشناسي به خوبي هدف آن و تاثيري كه بر زندگي ما خواهد داشت را نشان مي دهد چرا كه دنياي دروني ما آينه اي از دنياي درون و اتفاقات آن است.
هدف علم روانشناسي چيست؟
به ياد داشته باشيد استفاده درست از روان شناسي در شما بصيرتي نسبت به نگرشها و واكنش هاي خودتان ايجاد ميكند.
در واقع ما همواره با انسان ها سرو كار داريم و براي ايجاد روابط خوب با آنها الزاماٌ بايد از آنها و همينطور خودمان شناخت كافي داشته باشيم
سوالهايي كه در علم روانشناسي مطرح ميشود با تمام جوانب زندگي آدمي سرو كار دارد. براي مثال:
- مثلآ مي پرسيم شيوه تربيت فرزند والدين شما چه اثري در شيوه فرزند پروري خود شما دارد؟
- بهترين شيوه براي درمان دارويي چيست؟
- آيا مردها هم ميتوانند به خوبي زنان از نوزادان مراقبت كنند؟
- آيا ميتوانيد در خواب هيپنوتيزمي تجربه تلخي را با جزييات بيشتري به خاطر آوريد؟
- نيروگاه هاي برق هسته اي چگونه بايد طراحي شوند تا اشتباهات انسانها به حداقل ممكن برسند؟
- فشار رواني دراز مدت چه تآثيري بر دستگاه ايمني بدن آدمي دارد؟
- آيا در درمان افسردگي، روان درماني موثرتر از دارو درماني و استفاده از داروهاي اعصاب و روان است؟
روان شناسان به كمك آزمايشها سعي ميكنند به اين پرسش ها پاسخ دهند.
شناخت بهتر اهداف روانشناسي
اما به طور كلي مي توان گفت هدف علم روانشناسي ساده سازي توضيح رفتار انسان ها است.
با اين ساده سازي در رفتار انسان ها و البته حيوانات بهتر مي توانيم درك صحيحي از علت اين رفتارها و تشخيص عادي بودن يا نبودن آنها داشته باشيم
اين جريان در نهايت به شناخت مشكلات فردي و اجتماعي و ارائه راهكارهاي متنوع براي غلبه بر آنها و دستيابي به سلامت روان مي انجامد.
رويكرد هاي معاصر در روانشناسي چيست
منظور از رويكرد شيوه نگرش به موضوع است.
در روانشناسي هر موضوعي را مي توان با رويكردهاي گوناگون بررسي كرد.
هر يك از رويكردها اعمال آدمي را تا حدودي به گونه اي متفاوت تبيين ميكنند و هر يك از آنها سهمي در تصوير ما از تماميت وجود هر فرد دارد.
در واقع در روان شناسي هر يك از اعمال انسان را ميتوان به گونه هاي مختلف توصيف كرد
براي مثال فرض كنيد از خياباني رد ميشويد. با رويكرد روانشناسي زيست شناختي اين عمل را ميتوان شليك عصب هايي به شمار آورد كه عضلات پاهاي شما را به كار مي اندازد.
اما رويكرد رفتاري، همين عمل را بدون اشاره به رويدادهاي داخل بدن توصيف ميكند.
به اين معنا كه چراغ سبز محركي محسوب ميشود كه شما با عبور از خيابان به آن پاسخ ميدهيد.
عمل عبور از خيابان را ميتوان با رويكرد شناختي نيز بررسي كرد، يعني از راه توجه به فرآيندهاي ذهني سازنده آن رفتار.
رويكرد شناختي عمل شما را بر حسب هدفها و نقشه هايتان تبيين ميكند.
رويكرد در روانشناسي چيست
در زير پنج رويكرد در روانشناسي به اختصار توضيح داده شده است.
رويكرد زيست شناختي در روانشناسي
مغز انسان با بيش از ده ميليارد ياختهٔ عصبي و پيوندهاي بي‌شمار بين آنها احتمالاً پيچيده‌ترين ساختار در عالم هستي است.
اصولاً تمام رويدادهاي رواني به نحوي متناظر با فعاليت مغز و دستگاه عصبي هستند
در رويكرد زيست شناختي به بررسي آدمي و انواع ديگر جانداران سعي ميشود پيوند رفتار آشكار با رويدادهاي برقي و شيميائي كه در بدن و به ويژه در مغز و دستگاه عصبي صورت مي‌گيرند، شناخته شود.
اين رويكرد در پي تعيين آن دسته از فرآيندهاي زيستي – عصبي است كه زيربناي رفتار و فرآيندهاي ذهني را تشكيل مي‌دهند.
براي مثال در رويكرد زيستي به افسردگي سعي ميشود اين اختلال برحسب تغييرات غير عادي در ميزان انتقال دهنده‌هاي عصبي تبيين شود.
اين انتقال دهنده‌هاي عصبي موادي شيميائي هستند كه در مغز توليد مي‌شوند و ارتباط بين نورون‌ها يا ياخته هاي عصبي را ميسر مي‌سازند.
رويكرد رفتارگرايي در روانشناسي چيست
بدون شك رفتارگرايي، مكتبي در روانشناسي است كه تمايل دارد هميشه، به جاي آن كه فكرها و حالت‌هاي ذهني ما را بررسي كند، آن رفتارهايي را بررسي كند كه به دنبال فكرهاي ما مي‌آيند.
از ديدگاه اين گرايش:
نمي‌توان بين دو فكر مختلف، تفاوتي قائل شد، مگر آن كه در رفتاري كه به دنبال آن فكرها مي‌آيد، تفاوتي وجود داشته باشد
رفتارگرايان معتقدند تمامي رفتارهاي آدمي از طريق تقويت و تنبيهي كه از محيط دريافت كرده اند نشات مي گيرد.
آنها معتقد نوع تربيت مي تواند شخصي را خلافكار و دزد، يا همان شخص را فردي به هنجار و مقبول در جامعه نشان دهد.
رويكرد شناختي در علم روانشناسي چيست
رويكرد شناختي انسان را موجودي پردازش كننده اطلاعات و مسئله گشا تلقي ميكند.
اين ديدگاه در پي تبيين رفتار از راه مطالعه شيوه‌هايي است كه شخص به اطلاعات موجود توجه ميكند، آنها را تفسير ميكند، و به كار مي‌برد.
شناخت گرايان اعتقاد دارند:
تنها از طريق مطالعهٔ فرآيندهاي ذهني ميتوان به طور كامل دريافت كه جانداران چه ميكنند و براي بررسي فرآيندهاي ذهني ميتوان رفتارهاي خاصي را مورد توجه قرار داد
پديده هايي از قبيل ادراك، تفكر، زبان، حافظه اگر چه قابل مشاهده نيستند ولي واقعيت هايي هستند كه بدون توجه به آنها توصيف و تبيين رفتار و فرآيندهاي رواني امكانپذير نمي باشد.
رويكرد روان كاوي
رويكرد روان كاوي نظريه‌اي دربارهٔ عملكرد ذهن، اختلال‌هاي رواني و نام شيوه‌اي روان درماني است كه بر اين فرض اساسي استوار است كه بيشتر فعاليت‌هاي ذهني و پردازش آنها در ناخودآگاه رخ مي‌دهد.
در واقع روانكاوي با مطالعهٔ شخصيت خصوصي سروكار دارد، يعني انگيزه‌هاي ناهشياري كه رفتار را هدايت ميكنند.
همزمان با رشد رفتارگرائي در آمريكا، زيگمود فرويد مفهوم روانكاوي را دربارهٔ رفتار آدمي در اروپا پايه‌گذاري كرد.
فرويد معتقد بود هر يك از اعمال آدمي علتي دارد كه ريشهٔ آن را بايد در يك انگيزهٔ ناهوشيار جست و نه در دليل معقولي كه خود شخص ارائه مي‌دهد.
فرآيندهاي ناهوشيار عبارت است از باورها، ترس‌ها، و خواست‌هائي كه شخص از وجود آنها آگاه نيست
رويكرد پديدار شناختي
رويكرد پديدار شناختي تقريباً به طور انحصاري به تجربه‌هاي شخصي توجه دارد.
اين رويكرد با تجارب شخص از رويدادها، يعني با پديدارشناسي فرد سر و كار دارد.
رويكرد پديدارشناختي را انسان‌گرايي نيز ناميده اند زيرا اين نظريه‌ها بر خصوصيات تمايز دهندهٔ انسان از حيوان، مانند تلاش در جهت رشد و خودشكوفايي تاكيد ميكنند.
پديدار شناختي رويكردي است برخاسته از واكنش پديدار شناسان به خصلت بسيار ماشين انگارانه ساير ديدگاه‌ها در روان شناسي.
براي مثال، روانشناسان پديدارگرا مخالف اين نظر هستند كه رفتار به وسيلهٔ محرك‌هاي بيروني (برطبق رفتارگرائي)، يا صرفاً از راه اطلاع پردازي در ادراك و حافظه (طبق روانشناسي شناختي)، يا توسط تكانه‌هاي ناهوشيار (طبق نظريه‌هاي روانكاوي) كنترل ميشود.
همچنين اهداف روانشناسان پديدارشناس نيز جدا از هدف‌هاي روانشناسان وابسته به ساير رويكردهاي روانشناختي است
اين روانشناسان بيشتر با زندگي دروني و تجارب دروني فرد سروكار دارند تا با پرورش نظريه‌ها يا پيش‌بيني رفتار.
انواع شاخه هاي مختلف روان شناسي كدامند؟
حال سوال اين است كه شاخه اصلي علم روانشناسي چيست ؟
روانشناسي مانند اكثر علوم داراي رشته هاي فرعي بسيار متنوعي است كه ناشي از تاثير و نفوذ روانشناسي در حوزه هاي مختلف دانش است.
در حال حاظر در انجمن روانشناسي آمريكا حدود ۵۴ كميته تخصصي در حوضه هاي مختلف روان شناسي وجود دارد.
خب اگر در ذهن شما هم اين سوال مطرح است كه انواع روانشناسي چيست در زير به تعريف برخي از رشته هاي فرعي روانشناسي اشاره شده است.
روانشناسي باليني
اهميت شاخه باليني روانشناسي چيست ؟
روانشناسي باليني شاخه‌اي از روانشناسي است كه به درك، پيش‌بيني و درمان نابهنجاري، ناتواني و آشفتگي‌هاي شناختي، هيجاني، زيست‌شناختي، روانشناختي، اجتماعي و رفتاري كمك ميكند و در گستره وسيعي از جمعيت‌هاي در جستجوي درمان كاربرد دارد.
نقش‌هاي شش‌گانه آن عبارت است از:
- ارزيابي و تشخيص
- مداخله و درمان
- مشاوره روانشناسي
- آموزش و نظارت بر كار روان درمانگرها
- پژوهش
- و مديريت
غالب كارهاي رشته روانشناسي باليني در راستاي درمان و تشخيص، آموزش و پژوهش است.
روانشناسي مشاوره
روانشناسي مشاوره يكي از رايج ترين انواع روانشناسي است كه كاربردهاي زيادي هم دارد.
روانشناسان مشاوره بسياري از كارهاي روانشناسان باليني را انجام مي‌دهند، اما اغلب مشكلاتي را تحت درمان قرار مي‌دهند كه روانشناس‌هاي باليني كمتر به آنها مي‌پردازند.
روانشناسي تربيتي
هدف شاخه تربيتي روانشناسي چيست ؟ روانشناسي تربيتي يكي از شاخه‌هاي روانشناسي است كه به تحقيق در مسائل يادگيري و آموزش مي‌پردازد.
در واقع هدف از روانشناسي تربيتي، كمك به دست اندركاران تربيت در برخورد درست با مسائل آموزشي و تربيتي است.
روانشناسي سلامت
روانشناسي سلامت به مطالعه‌ي فرآيندهاي رفتاري و روان شناختي در هنگام سلامت، بيماري و مراقبت سلامت مي‌پردازد.
اين علم معطوف به درك اين نكته است كه چگونه عوامل و عوامل فرهنگي، رفتاري و روان شناختي باعث سلامت يا بيماري جسمي ميشود.
روانشناسي تطبيقي
روانشناسي تطبيقي يا همسنجشي به عنوان شاخه اي از دانش روانشناسي به مقايسه گونه هاي رفتاري بين ديگر موجودات زنده براي توضيح رفتارهاي انسان مي پردازد.
روانشناسي شخصيت
روانشناسي شخصيت انديشه‌ها، احساس‌ها و رفتارهايي را بررسي ميكند كه سبك منحصر به فرد تك تك انسانها براي ارتباط با دنيا را تشكيل مي‌دهند.
آنها به تفاوت‌هاي شخصي علاقه مند هستند و تلاش ميكنند تا همهٔ فرايندهاي روانشناختي را با يكديگر تركيب و ادغام كنند و از كل شخص، يك توضيح منسجم را ارائه دهند.
روانشناسي اجتماعي
روانشناسي اجتماعي مطالعه موضوعات، مشكلات و مسائل مرتبط با روان شناسي و جامعه است.
روانشناسي اجتماعي، اثرات حضور ديگران را بر رفتار فرد يا رفتار خود را تحت تأثير گروه مورد بررسي و مطالعه قرار مي‌دهد.
روانشناسي تفاوت‌هاي فردي
شاخه‌اي از روانشناسي است كه به بررسي شيوه‌هايي هاي كه در آنها افراد در رفتار با يكديگر متفاوتند مي‌پردازد.
روانشناسي مرضي
در پاسخ به اين سوال كه شاخه مرضي روانشناسي چيست بايد بيان كرد كه:
روان شناسي مرضي شاخه‌اي از دانش روانشناسي است كه به مطالعهٔ الگوهاي نامعمول رفتاري، ذهني و احساسي (كه ميتواند توسط ديگران شتاب دهنده اختلال ذهني تلقي بشود يا نشود) مي‌پردازد.
روانشناسي فرهنگي
بخشي از دانش روان شناسي است و اين ديدگاه را دارد كه ذهن و فرهنگ جدايي ناپذيرند و بر اين اساس نظريه هاي روانشناسي در يك محيط ممكن است در محيط ديگر محدود شوند.
روانشناسي سياسي
روانشناسي سياسي يكي از انواع روانشناسي و شكلي از سياست است كه به رفتارها و اخلاقيات و روان سياست مربوط است و ميتوان گفت كه به شناخت باورهاي سياسي مربوط است.
روانشناسي محيطي
روانشناسي محيطي رشته اي است كه با تعاملات و روابط ميان مردم و محيطشان سر و كار دارد.
روانشناسي ورزش
رشته روانشناسي ورزشي همزمان به بررسي چگونگي تأثير عوامل روانشناختي بر عملكرد آدمي و همين طور چگونگي مشاركت تأثيرات ورزش و تمرين‌هاي ورزشي بر عوامل روانشناختي و جسمي مي‌پردازد.
روانشناسي صنعتي و سازماني
موضوع اين شاخه از دانش مطالعهٔ علمي رابطهٔ ميان انسان و دنياي كار است.
در واقع، كاربرد و بسط و گسترش اصول روان شناسي است به مسايلي كه انسان در تجارت و صناعت با آنها دست به گريبان است.
روان شناسي مديريت
مطالعه و بررسي عوامل موثر بر رهبري و مديريت اثربخش و روابط بين مديران و كاركنان.
روانشناسي تبليغات
مطالعه فنون و اثر بخشي تبليغات در رفتار مصرف كننده و عوامل بر انگيزاننده خريداران به خريد كردن.
روانشناسي تبليغات از مهم ترين فاكتورهاي موفقيت كسب و كارهاي امروزي به شمار ميرود.
روانشناسي جنسي
سكس شناسي يا سكسولوژي يك حوزه علمي بين رشته‌اي است كه به بررسي روابط جنسي، رفتار جنسي و اختلالات جنسي در انسان مي‌پردازد.
روانشناسي رشد
شاخه‌اي از علم روانشناسي است كه به توصيف و تبيين تغييرات در طول زندگي فرد مي‌پردازد و از رشته‌هاي مختلف
- زيست شناسي
- جامعه شناسي
- تعليم و تربيت
- و پزشكي
كمك ميگيرد.
اگر چه روان شناسي رشد به تمام مراحل زندگي انسان از تولد تا مرگ مي‌پردازد، اما بر كودكي و نوجواني تأكيد دارد.
روانشناسي زبان
روانشناسي زبان علم مطالعهٔ عوامل روانشناختي و عصب‌شناختيِ اكتساب، كاربرد، درك و توليد زبان است.
روانشناسي دين
تا حالا به اين فكر كردين كه بحث دين در روانشناسي چيست و چگونه برداشتي از آن ميشود؟
روانشناسي دين يا همان روان شناسي مذهب از شاخه‌هاي تحقيقات علمي است كه به بررسي دين مي‌پردازد.
اين علم به بررسي وضعيتهاي روانشناسانه در جامعه، وجدان گروهي و فردي كه در ايجاد، توسعه، كاركرد و از بين رفتن يك دين مؤثر است مي‌پردازد.
همچنين محتوي ساختار و جهت گيري اين پديده‌ها و جايگاه و نقششان در خود دين و زندگي خارج از دين مورد علاقه اين علم است.
روانشناسي مثبت‌گرا
روانشناسي مثبت گرا پديده‌هاي روانشناختي را در سطح‌هاي مختلف مد نظر قرار مي‌دهند.
اين شاخه از روانشناسي از مطالعهٔ تجربيات انتزاعي مثبت، مانند:
- شادي
- سعادت و خوش بيني
- مطالعهٔ ويژگي‌هاي شخصيتي مثبت مانند شجاعت و حكمت
- و مطالعهٔ نهادهاي مثبت مانند ساختارهاي اجتماعي كه ميتوانند مدنيت و شهروندي مسئولانه
را پرورش دهند.
روانشناسي كودكان استثنايي
شاخه روان شناسي كودك استثنايي در روانشناسي چيست ؟
روانشناسي كودك استثنايي، شاخه‌اي از دانش روان شناسي است كه به تعريف كليه مسايل مربوط به كودكان استثنايي از گستره كودكان تيزهوش تا كودكان عقب مانده ذهني، كودكان نابينا و كم بينا، كودكان ناشنوا و كم شنوا، كودكان داراي ناتواني‌هاي تكلمي و كودكان داراي ناتواني‌هاي حركتي و ذهني، و تمامي امور و تعاريف مربوط به پيشگيري و شناخت و آموزش اين كودكان مي‌پردازد.
در روانشناسي كودك هاي استثنايي همان طور كه از اسم آن مشخص است به مطالعه كودكان استثنايي در تمامي ابعاد فكري، جسمي، عاطفي عقلاني، رفتاري و غيره پرداخته مي شود.
روانشناسي يادگيري
روان شناسي يادگيري علم مطالعه تغييرات نسبتا پايدار در رفتار است كه بر اثر تجربه در توانايي‌هاي بالقوه فرد بوجود مي‌آيد.
روانشناسي تجربي
روان شناسي تجربي علم مطالعه رفتار از راه آزمون و خطاست. هدف اين روش مطالعه رفتار موجود تحت شرايط خاص و مقايسه حالات او در اين شرايط است.
روانشناسي جنايي
روانشناسي جنايي علم مطالعه شخصيت بزهكاران و نيز روش هاي باز اجتماعي شدن آنان و بررسي نقش محيط (به معناي عام) بر رفتار مجرمانه است.
فرا روانشناسي
فرا روان شناسي يا پاراپسيكولوژي شاخه اي از روانشناسي است كه به مطالعهٔ پديده‌هاي روانشناختي به ظاهر ماوراء الطبيعه مي‌پردازد.
ديگر رشته هاي روانشناسي كه تعريف آنها از حوصله اين بحث خارج ميباشد، عبارتند از:
- روانشناسي عمومي
- روانشناسي حيوانات
- روانشناسي ژنتيكي
- روانشناسي توده اي
- روانشناسي زنان
- روانشناسي بلوغ
- روانشناسي سرمايه گذاري
- روانشناسي فضايي
- روانشناسي عشق
- روانشناسي احساس و ادراك
- روانشناسي سرمايه گذاري
- روانشناسي قوم شناسي
- روانشناسي شغلي
- روانشناسي پزشكي
- روانشناسي بهره وري
- روانشناسي كار
- روانشناسي رنگها
- روانشناسي جنسيت
- روانشناسي قانوني
- روانشناسي فرهنگي
- روانشناسي مصرف كننده
- روانشناسي شناختي
- روانشناسي ثروت و پول
- روانشناسي هنر
- روانشناسي نظامي
- روانشناسي تحليلي
- روانشناسي خلاقيت
- روانشناسي رفتار متقابل
- روانشناسي خانواده
- روانشناسي خود
- روانشناسي تكاملي
- روانشناسي خواب و غيره
منبع مقاله : تعريف روانشناسي ويكي روان