روانشناسي كودك چيست؟

روانشناسي كودك يكي از مهم ترين بخش هاي روانشناسي رشد است كه موضوعي بسيار گستره و مهم مي باشد.

اين رشته خاص بر روي فرايند هاي رواني كودكان از تولد تا بزرگسالي تمركز دارد. روانشناسي كودك در حقيقت به تغييرات رواني كودك از زمان تولد توجه دارد.

آشنايي با موضوع مرتبط با روانشناسي كودك يك سرمايه گذاري بزرگ توسط والدين و البته جامعه است چرا كه كودكان امروز ايفا كننده نقش هاي بسيار مهم در جامعه فردا هستند و روانشناسي كودكان به ما كمك ميكند تا بتوانيم دنياي زيباتري براي بچه ها و البته بزرگتر ها ايجاد كنيم.

روانشناسي كودك چيست؟

محدوده مطالعه روانشناسي كودك شامل مهارت هاي حركتي، پيشرفت شناختي، مهارت هاي زباني، تغييرات اجتماعي، رشد احساسي و… مي باشد.

روانشناسي كودك يكي از ده ها شاخه ي روانشناسي و يكي از موضوعاتي است كه اغلب مورد بررسي و تحقيق قرار مي گيرد.

اين رشته علم روانشناسي در حقيقت به ذهن و رفتار هاي كودكان از ابتداي تولد تا بزرگسالي تمركز دارد.

روانشناسي كودك نه تنها بر روي رشد فيزيكي كودكان، بلكه بر روي رشد ذهني، احساسي و رشد اجتماعي آن ها نيز متمركز شده است.

از لحاظ تاريخي، يك كودك، نسخه ي كوچك فرد بزرگسال مي باشد.

هنگامي كه ژان پياژه مي گفت كه:

كودكان متفاوت از بزرگسالان تفكر مي كنند

آلبرت انيشتن عقيده داشت كه “كشف كردن چيزي” ساده است اما فقط يك نابغه مي تواند آن را درك كند.

امروزه، روانشناسان متوجه شده اند كه روانشناسي كودك بسيار منحصر به فرد و پيچيده است.

اما از نظر رويكرد هاي منحصر به فرد، اين رشته هنوز جاي پيشرفت زيادي دارد.

اهميت روانشناسي كودك

متخصصان نيز در پاسخ به برخي سوالاتي كه در مورد روانشناسي كودك وجود دارد اتفاق نظر ندارند.

مثلا آيا تجارب اوليه يك كودك از تجارب بعدي او مهم تر هستند يا خير، و يا ذات آدمي مهم تر است يا تربيت و پررش او؟

از آنجايي كه كودكي نقش بسيار مهمي را در ادامه ي زندگي ايفا مي كند، جاي تعجب ندارد كه اين موضوع در روانشناسي، جامعه شناسي و آموزش نيز نقش دارد.

متخصصان نه تنها بر روي تاثيراتي كه بر روي رشد كودك اثر دارند تمركز مي كنند.

بلكه فاكتور هاي مختلفي كه ممكن است باعث بروز مشكلات رواني شوند را نيز بررسي مي كنند.

زيرا رشد و سلامتي ذهني كودك براي آن ها بسيار مهم است.

ملزومات درك روانشناسي كودك

پدر و مادران معمولا مي توانند توانايي و مهارت هاي فرزندان شان را تعريف و تفسير كنند.

اگر شما فرزند خود را درك نكنيد، ممكن است در درك توانايي يا عدم توانايي او اشتباه قضاوت كنيد.

گاهي اوقات اين سوء تفاهمات بي ضرر هستند، اما در اغلب موارد چنين نيست.

نقش پدر و مادر در روانشناسي كودك بسيار اهميت دارد

عدم آگاهي از وضعيت رشد كودك مي تواند باعث تشخيص اشتباه توانايي هاي او و در نهايت تصميم گيري اشتباه شود.

يكي از بررسي هاي كه توسط دكتر برندا وولينگ- مدير و استاد پژوهشي دانشگاه ميشيگان انجام شده است، نشان داده است كه:

كودكان به طرز عجيبي از مدت زماني كه پدر و مادرشان براي رشد آن ها وقت مي گذارند متاثر هستند

بنابراين، اهميت بسيار دارد كه پدر و مادران در مورد رشد و روانشناسي كوكان آموزش ببينند تا بتوانند احساسات و رشد ذهني شان

زمينه هاي مختلف روانشناسي كودك

هنگامي كه سخن از رشد مي شود، اولين مسئله اي كه به ذهن شما مي رسد چيست؟

اگر مانند اكثريت مردم باشيد، ابتدا به فكر فاكتور هاي دروني كه بر روي چگونگي رشد كودك تاثير مي گذارند، مي افتيد – مانند ژنتيك و ويژگي هاي شخصيتي.

اما رشد، شامل فاكتور هاي مختلف ديگر نيز مي باشد.

مثلا فاكتور هاي محيطي همچون روابط اجتماعي و آن فرهنگي كه در آن زندگي مي كنيم، نقش بسيار مهمي را در رشد كوك ايفا مي كنند.

برخي از مهم ترين مفاهيمي كه در بحث ارزيابي و آناليز روانشناسي رشد بايد در نظر داشته باشيم شامل:

محيط اجتماعي

روابطي كه ما با ديگران داريم بر روي افكار، يادگيري و رشد كودك تاثير بسيار زيادي دارند.

خانواده، مدرسه، گروه هاي دوستانه همه و همه بر روي رشد اجتماعي كودك مان تاثير زيادي خواهند داشت.

محيط فرهنگي

فرهنگي كه كودك در آن زندگي مي كند، در بردارنده ارزش ها، رسوم، باور ها و روش هاي زندگي خاصي مي باشند كه در تمام طول عمر بر روي رشد كودك تاثير دارند.

فرهنگ حتي بر روي چگونگي رفتار كودك با پدر و مادر، نوع آموزشي كه مي بيند و نوع مراقبتي كه از او مي شود نيز تاثير دارد.

زمينه اجتماعي-اقتصادي

سطح اجتماعي كه كودك در آن زندگي مي كند نيز در رشد وي تاثير دارد.

وضعيت اجتماعي – اقتصادي بر اساس فاكتور هاي مختلف ديگري نيز بنا شده اند.

مانند ميزان تحصيلات خانواده و حتي افراد آن جامعه، وضعيت درآمد، شغل و وضعيت زندگي مردم.

كودكاني كه در شرايط اجتماعي اقتصادي بهتري بزرگ مي شوند، شانس موفقيت بهتر و بالاتري دارند.

اما كودكاني كه در خانواده هاي فقير و ناتوان بزرگ مي شوند و به خدمات سلامتي و پزشكي، مواد غذايي مناسب، و آموزش دسترسي كمتري دارند، متعاقبا شانس كمتري براي موفقيت خواهند داشت.

اين فاكتور ها در روانشناسي كودك تاثير بسيار زيادي دارند.

به ياد داشته باشيد كه اين ۳ فاكتور با يكديگر در تعامل نيز مي باشند.

مثلا اگر يك كودك شرايط اجتماعي و اقتصادي بدي داشته باشد، با غني سازي فرهنگ و اجتماعي كه در آن زندگي مي كند مي توان شانس موفقيت او را افزايش داد.

چيز هاي مهمي كه بايد در نظر بگيريم:

روانشناسي كودك شامل موضوعات و فاكتور هاي بسيار گوناگوني مي باشد.

از تاثير ژنتيك بر رفتار او گرفته تا فشار هاي اجتماعي وارد شده بر روي رشد.

از جمله موارد و فاكتور هايي كه در روانشناسي كودك ضروري هستند شامل:

• ژنتيك
• تاثيرات محيطي
• رشد والدين
• رشد اجتماعي
• رشد شخصيت
• زبان
• نقش هاي جنسيتي
• رشد شناختي
• رشد جنسي

روانشناسي كودك ممكن است براي كمك به بچه ها در مشكلات مربوط به رشد در زمينه هاي مختلف خيلي تخصصي باشد و فرد شايد به روانشناسي عمومي تري نياز پيدا كند.

در هر دو شرايط، متخصصان به شيوه هاي مخصوص خود با كودكان برخورد مي كنند.

براي مثال روانشناسي كودك مي تواند به شيوه هاي مراقبت از كودك و نتيجه ي عالي آن، و يا با صحبت و تمرين با كودك به رشد آن ها كمك كند.

نكاتي براي درك بهتر روانشناسي كودك

ژان پياژه – روانشناسان كودك بسيار مشهور و بزرگ مي گويد:

از نظر اخلاقي، كودك چه خوب رشد كند و چه بد، اين به سرنوشتش بستگي دارد

وظيفه ي پدر و مادري چيزي بيشتر از فراهم كردن وسايل آسايش و آرامش كودكان است.

راحتي و آسايش بايد در مورد احساسات، احساس امنيت و… نيز ايجاد شود.

در اينجا به برخي از نكات مهم در روانشناسي كودك اشاره مي كنيم كه به درك بهتر او كمك مي كنند:

مشاهده كردن، كليد اساسي است

يكي از ساده ترين و در عين حال مهم ترين روش ها براي درك روانشناسي كودك، مشاهده است.

به چيز هايي كه بچه هايتان مي گويند و انجام مي دهند توجه و علاقه نشان دهيد.

رفتار ها، حركات، حرف ها، علايق و عادات غذايي، خواب و بازي هايشان را به دقت مشاهده كنيد.

هميشه در ذهن داشته باشيد كه بچه ي شما منحصر به فرد است و شخصيت خاص خود را دارد.

پس، از مقايسه كردن او با بچه هاي ديگر خودداري كنيد.

زيرا اين كار نه تنها به او استرس وارد مي كند، بلكه باعث كوچك شدن او مي شود.

• كودك من چه كاري را بيشتر از همه چيز دوست دارد؟
• اگر كودك من كاري كه دوست ندارد را انجام دهد، چه رفتاري از خود نشان مي دهد؟ مثلا اگر سبزيجاتي كه دوست ندارد بخورد، زود بخوابد و يا تكاليفش را انجام دهد.
• كودك من تا چه اندازه اجتماعي است؟ آيا دوست دارد چيز هاي جديد را امتحان كند؟
• چقدر طول مي كشد تا كودك من خود را با شرايط و موقعيت جديد وقف دهد؟ آيا او توانايي انطباق را دارد؟

در حين پاسخ دادن به اين سوالات، از قضاوت كردن اجتناب كنيد.

فقط او را مشاهده كنيد تا آگاهي تان در مورد روانشناسي كودك بالا تر برود.

زمان مفيدي را صرف كودك تان كنيد

امروزه پدر و مادر ها معمولا خيلي زياد درگير كار هاي منزل و محيط كار هستند.

پدر و مادر هايي كه چند شغل دارند، اغلب بسيار مشغول مي باشند و كار هاي زيادي براي انجام دادن دارند.

اما بايد بدانند كه يكي از مهم ترين كار ها، توجه به فرزندشان است.

اگر با اين همه كاري كه داريد، وقتي براي فرزند خود نمي گذاريد، بايد بگوييم كه اشتباه مي كنيد و اكنون زمان تغيير است.

اگر مي خواهيد فرزند تان را به خوبي درك كنيد، بايد برايش وقت كافي بگذاريد

وقتي كه بر روي ميز شام، رساندن و بازگرداندنش از مدرسه براي او صرف مي كنيد، كافي نيست.

شما بايد زماني را براي صحبت و بازي و در حقيقت براي درك رواني او نيز در نظر بگيريد.

صحبت كردن با كودك باعث مي شود تا از اتفاقاتي كه در زندگي و مدرسه و حتي خانه براي او مي افتد مطلع شويد.

ببينيد چه موسيقي يا برنامه ي تلويزيوني را دوست دارد و نسبت به كار ها و علايق او واكنش نشان دهيد.

صرف زمان كافي صرفا به معني اين نيست كه با هم صحبت كنيد و يا كاري انجام دهيد.

گاهي تنها با نشستن در كنار هم و نگاه كردن نيز مي توانيد به ويژگي هاي يكديگر پي ببريد.